Di chúc là văn bản thể hiện ý chí cá nhân nhằm định đoạt tài sản của mình sau khi qua đời. Lập di chúc là việc làm cần thiết để đảm bảo việc phân chia di sản được thực hiện đúng nguyện vọng, tránh mâu thuẫn, tranh chấp giữa các thành viên trong gia đình.
Tuy nhiên, trên thực tế có rất nhiều di chúc bị tuyên vô hiệu do không đảm bảo quy định của pháp luật. Vì vậy, bài viết dưới đây sẽ tổng hợp những lưu ý quan trọng khi lập di chúc hợp pháp theo quy định mới nhất hiện nay.
1. Di chúc hợp pháp là gì?
Mục lục
Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015, một di chúc hợp pháp phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:
- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép.
- Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
- Hình thức di chúc phù hợp với quy định pháp luật (có thể bằng văn bản hoặc di chúc miệng trong trường hợp đặc biệt).
2. Các hình thức di chúc phổ biến
Di chúc có thể được lập dưới nhiều hình thức khác nhau, tùy vào điều kiện và mong muốn của người để lại di sản:
Di chúc bằng văn bản:
- Có công chứng/chứng thực: đảm bảo tính pháp lý cao, ít xảy ra tranh chấp.
- Không công chứng/chứng thực: vẫn hợp pháp nếu được lập đúng quy định.
- Di chúc bằng văn bản có người làm chứng: áp dụng khi người lập di chúc không thể tự viết, ký.
Di chúc miệng:
- Chỉ áp dụng khi người lập di chúc đang lâm vào tình trạng nguy kịch, không thể lập di chúc bằng văn bản.
- Di chúc miệng chỉ có hiệu lực nếu được hai người làm chứng xác nhận lại bằng văn bản trong vòng 5 ngày.
Lưu ý: Di chúc miệng chỉ có giá trị trong 3 tháng. Nếu người lập di chúc hồi phục, di chúc miệng sẽ không còn hiệu lực.
3. Những nội dung cần có trong di chúc
Một bản di chúc đầy đủ và hợp pháp cần đảm bảo các nội dung sau:
- Thông tin người lập di chúc: Họ tên, năm sinh, CMND/CCCD, địa chỉ.
- Thông tin về người được hưởng di sản: Mối quan hệ, họ tên, thông tin cá nhân.
- Tài sản để lại: Liệt kê rõ ràng, chính xác (địa chỉ đất đai, số tài khoản, sổ tiết kiệm, xe, vàng, cổ phiếu…).
- Tỷ lệ phân chia tài sản: Nêu rõ phần mỗi người được hưởng.
- Người quản lý di sản hoặc giám hộ (nếu có).
- Thời điểm có hiệu lực và ký tên hoặc điểm chỉ.
4. Những lưu ý quan trọng khi lập di chúc hợp pháp
Để đảm bảo di chúc có hiệu lực, người lập cần đặc biệt chú ý đến các yếu tố dưới đây:
1. Năng lực hành vi dân sự
Người lập di chúc phải từ 18 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm lập. Trường hợp người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi chỉ được lập di chúc nếu có sự đồng ý của cha mẹ hoặc người giám hộ.
2. Tài sản hợp pháp
Chỉ được định đoạt tài sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của mình. Không được lập di chúc để chia tài sản của người khác, tài sản đang tranh chấp hoặc tài sản không rõ nguồn gốc.
3. Tránh vi phạm quyền của người thừa kế không phụ thuộc di chúc
Theo Điều 644 Bộ luật Dân sự, những người sau vẫn được hưởng một phần di sản kể cả khi không được ghi tên trong di chúc:
- Con chưa thành niên, cha mẹ, vợ/chồng, con đã thành niên không có khả năng lao động của người để lại di sản.
Nếu di chúc không chia phần cho các đối tượng này thì có thể bị khiếu kiện và bị tuyên vô hiệu một phần.
4. Công chứng để đảm bảo hiệu lực pháp lý
Không bắt buộc nhưng nên công chứng hoặc chứng thực di chúc tại UBND cấp xã hoặc văn phòng công chứng, nhằm:
- Tăng tính xác thực và hợp pháp.
- Giảm khả năng bị tranh chấp.
- Dễ dàng lưu trữ, tra cứu khi cần.
5. Cập nhật, sửa đổi di chúc khi cần thiết
Người lập di chúc có quyền sửa đổi, bổ sung hoặc hủy bỏ di chúc bất kỳ lúc nào. Tuy nhiên, cần lập văn bản mới, có chữ ký xác nhận và ghi rõ thời điểm sửa đổi.
Trong trường hợp có nhiều di chúc, di chúc lập sau cùng hợp pháp sẽ được ưu tiên áp dụng.
5. Một số sai lầm thường gặp khi lập di chúc
- Di chúc chỉ viết tay nhưng không có chữ ký: dễ bị tuyên vô hiệu.
- Di chúc lập tại nhà nhưng không có người làm chứng: khó chứng minh ý chí của người lập.
- Di chúc lập chung cho vợ chồng trong một văn bản: hiện nay không được pháp luật công nhận.
- Không ghi rõ tỷ lệ chia tài sản: dễ gây mâu thuẫn giữa các người thừa kế.
- Lập di chúc cho tài sản đang thế chấp, chưa có giấy tờ hợp pháp: có nguy cơ vô hiệu.
6. Có nên nhờ luật sư hỗ trợ lập di chúc?
Nếu bạn có khối lượng tài sản lớn, nhiều loại tài sản khác nhau hoặc có mối quan hệ gia đình phức tạp, việc nhờ luật sư hoặc công chứng viên tư vấn và soạn thảo di chúc là cần thiết để:
- Đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật.
- Tránh sai sót dẫn đến vô hiệu toàn bộ hoặc một phần di chúc.
- Giảm thiểu tranh chấp pháp lý sau khi di chúc có hiệu lực.
7. Kết luận
Lập di chúc là một hành động văn minh, thể hiện trách nhiệm đối với tài sản và người thân trong gia đình. Tuy nhiên, để di chúc có hiệu lực pháp lý, người lập cần hiểu rõ các điều kiện, nội dung bắt buộc và những lưu ý cần thiết.
Việc lập di chúc đúng quy định không chỉ đảm bảo việc phân chia tài sản công bằng, minh bạch mà còn giúp người thân tránh được tranh chấp, mâu thuẫn không đáng có sau khi bạn qua đời.
