Thủ tục khởi kiện tranh chấp dân sự: hồ sơ, chi phí, thời gian giải quyết

Trong đời sống xã hội, các tranh chấp dân sự như tranh chấp hợp đồng, vay nợ, quyền sở hữu tài sản… xảy ra khá phổ biến. Khi các bên không thể tự thương lượng hoặc hòa giải, khởi kiện ra tòa án là giải pháp hợp pháp và hiệu quả. Tuy nhiên, nhiều người chưa nắm rõ thủ tục khởi kiện tranh chấp dân sự, dẫn đến việc hồ sơ bị trả lại, kéo dài thời gian giải quyết.

Bài viết này sẽ cung cấp chi tiết về hồ sơ khởi kiện, chi phí cần thiết và thời gian giải quyết vụ án dân sự, giúp bạn chủ động hơn khi tham gia tố tụng.

Khái niệm khởi kiện tranh chấp dân sự

Khởi kiện tranh chấp dân sự là việc cá nhân, tổ chức nộp đơn yêu cầu Tòa án có thẩm quyền giải quyết tranh chấp phát sinh từ quan hệ dân sự, hôn nhân, gia đình, kinh doanh thương mại hoặc lao động.
Mục đích của việc khởi kiện là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình hoặc người khác theo quy định pháp luật.

Hồ sơ khởi kiện tranh chấp dân sự

Để tránh bị trả lại đơn, người khởi kiện cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ sau:

Đơn khởi kiện

• Soạn theo mẫu số 23-DS ban hành kèm theo Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP.
• Nội dung cần có:
  • Ngày, tháng, năm làm đơn.
  • Tên tòa án có thẩm quyền.
  • Thông tin của người khởi kiện, người bị kiện, người liên quan.
  • Nội dung vụ việc, yêu cầu giải quyết.
  • Danh mục tài liệu, chứng cứ kèm theo.

Xem thêm: văn phòng luật sư tại TpHCM

Tài liệu, chứng cứ chứng minh yêu cầu

• Hợp đồng, giấy vay nợ, biên nhận, giấy tờ sở hữu tài sản…
• Văn bản trao đổi giữa các bên (tin nhắn, email, giấy tờ xác nhận).
• Giấy tờ tùy thân của người khởi kiện (CMND/CCCD, hộ khẩu).
• Các tài liệu khác có liên quan.

Số lượng hồ sơ

• Thông thường cần nộp 01 bộ hồ sơ gốc kèm theo số lượng bản sao tương ứng với số bị đơn, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan.

Nộp đơn khởi kiện ở đâu?

Theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, thẩm quyền giải quyết được xác định như sau:

• Tòa án nhân dân cấp huyện: Giải quyết đa số tranh chấp dân sự thông thường.
• Tòa án nhân dân cấp tỉnh: Giải quyết vụ việc có yếu tố nước ngoài, hoặc vụ việc phức tạp được luật quy định.

Người khởi kiện có thể nộp hồ sơ bằng 3 cách:

1. Nộp trực tiếp tại Tòa án.
2. Gửi qua đường bưu điện.
3. Nộp trực tuyến qua cổng thông tin điện tử của Tòa án nhân dân tối cao (nếu đã triển khai tại địa phương).

Chi phí khởi kiện tranh chấp dân sự

Chi phí khởi kiện gồm án phí, lệ phí và chi phí tố tụng khác.

Án phí dân sự sơ thẩm

• Tranh chấp không có giá ngạch: 300.000 đồng.
• Tranh chấp có giá ngạch: tính theo phần trăm giá trị tài sản tranh chấp, theo Nghị quyết 326/2016/UBTVQH14. Ví dụ:
  • Đến 6 triệu đồng: 300.000 đồng.
  • Từ 6 triệu đến 400 triệu đồng: 5% giá trị tranh chấp.
  • Trên 400 triệu đến 800 triệu đồng: 20 triệu + 4% phần vượt quá 400 triệu.
  • Trên 800 triệu đến 2 tỷ: 36 triệu + 3% phần vượt quá 800 triệu.
  • Trên 2 tỷ: 72 triệu + 2% phần vượt quá 2 tỷ.

Xem thêm: luật sư thành phố hồ chí minh

Án phí phúc thẩm

Nếu có kháng cáo: 300.000 đồng (không phụ thuộc giá trị tranh chấp).

Chi phí tố tụng khác

• Phí giám định, định giá tài sản.
• Chi phí ủy thác tư pháp (nếu có yếu tố nước ngoài).
• Các chi phí hợp lý khác phục vụ cho việc giải quyết vụ án.

Thời gian giải quyết tranh chấp dân sự

Theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, thời gian được quy định như sau:

1. Thụ lý vụ án: Trong 8 ngày làm việc sau khi nộp án phí.
2. Chuẩn bị xét xử sơ thẩm:
   • Vụ việc đơn giản: 4 tháng.
   • Vụ việc phức tạp: có thể gia hạn thêm 2 tháng.
3. Mở phiên tòa sơ thẩm: Trong vòng 1–2 tháng kể từ khi có quyết định đưa vụ án ra xét xử.
4. Phúc thẩm (nếu có kháng cáo): 3–4 tháng.

Như vậy, một vụ án dân sự thông thường kéo dài 6–12 tháng, tùy mức độ phức tạp.

Quy trình khởi kiện tranh chấp dân sự (tóm tắt)

1. Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện.
2. Nộp đơn tại Tòa án có thẩm quyền.
3. Tòa án xem xét, thụ lý vụ án.
4. Nộp tiền tạm ứng án phí.
5. Tòa án tiến hành hòa giải, thu thập chứng cứ.
6. Mở phiên tòa sơ thẩm.
7. Kháng cáo/phúc thẩm (nếu có).
8. Bản án có hiệu lực pháp luật và được thi hành.

Một số lưu ý khi khởi kiện

• Luôn chuẩn bị chứng cứ đầy đủ để chứng minh yêu cầu.
• Đúng thẩm quyền Tòa án: sai thẩm quyền sẽ bị trả lại đơn.
• Cần tham khảo ý kiến luật sư để đảm bảo quyền lợi.
• Hòa giải trước khi khởi kiện giúp tiết kiệm chi phí, thời gian.

FAQ – Câu hỏi thường gặp

1. Tôi có thể khởi kiện tranh chấp dân sự bằng miệng không?
   ❌ Không. Pháp luật quy định phải làm đơn bằng văn bản theo mẫu.
2. Nếu không đủ tiền nộp án phí thì sao?
   ✔ Có thể làm đơn xin miễn, giảm án phí nếu thuộc diện khó khăn hoặc chính sách xã hội.
3. Tôi có thể ủy quyền cho người khác khởi kiện thay không?
   ✔ Có. Người đại diện theo pháp luật hoặc theo ủy quyền hợp pháp có thể thay mặt khởi kiện.
4. Nếu sau khi có bản án mà bên kia không thi hành thì sao?
   ✔ Có thể yêu cầu Cơ quan thi hành án dân sự cưỡng chế thi hành.

Kết luận

Thủ tục khởi kiện tranh chấp dân sự bao gồm nhiều bước: chuẩn bị hồ sơ, nộp án phí, tham gia hòa giải, xét xử sơ thẩm và phúc thẩm (nếu có). Chi phí và thời gian giải quyết phụ thuộc vào giá trị tranh chấp cũng như mức độ phức tạp của vụ án.

Nắm rõ quy trình, hồ sơ và chi phí sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian, tránh sai sót và bảo vệ tối đa quyền lợi hợp pháp của mình.

Xem thêm: Top 10 công ty luật về doanh nghiệp tại Tp.HCM