Thủ tục khiếu nại, tố cáo hành chính theo Luật mới

Khi công dân hoặc tổ chức cảm thấy quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm bởi quyết định hoặc hành vi hành chính của cơ quan nhà nước, họ có quyền khiếu nại hoặc tố cáo theo quy định của pháp luật. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về thủ tục khiếu nại, tố cáo hành chính theo luật mới, áp dụng theo Luật Khiếu nại 2011, Luật Tố cáo 2018, và các văn bản hướng dẫn mới nhất đến năm 2025.

Khiếu nại, tố cáo là gì?

Khiếu nại là gì?

Theo Luật Khiếu nại 2011, khiếu nại là việc cá nhân, tổ chức đề nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính khi cho rằng quyết định/hành vi đó trái pháp luật, xâm phạm quyền lợi hợp pháp của mình.

Tố cáo là gì?

Theo Luật Tố cáo 2018, tố cáo là việc công dân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của người có chức vụ, quyền hạn trong việc thực hiện nhiệm vụ công vụ.

Đối tượng có quyền khiếu nại, tố cáo

Người có quyền khiếu nại:

• Cá nhân (công dân Việt Nam, người nước ngoài cư trú hợp pháp)
• Cơ quan, tổ chức (doanh nghiệp, hội đoàn)

Người có quyền tố cáo:

• Chỉ có công dân Việt Nam (không bao gồm tổ chức)
• Tố cáo phải có tên, địa chỉ rõ ràng

Xem thêm: văn phòng luật sư tại TpHCM

Khiếu nại hành chính: Quy trình và thủ tục

Bước 1: Nộp đơn khiếu nại lần đầu

Thời hạn nộp đơn:

• Trong 90 ngày kể từ ngày nhận được quyết định hành chính/hành vi bị khiếu nại

Hình thức nộp đơn:

• Viết đơn hoặc trình bày trực tiếp
• Gửi đến người ra quyết định hoặc thủ trưởng cơ quan nơi có hành vi hành chính bị khiếu nại

Nội dung đơn khiếu nại:

• Họ tên, địa chỉ người khiếu nại
• Nội dung khiếu nại, yêu cầu giải quyết
• Tài liệu, chứng cứ liên quan (nếu có)

Bước 2: Giải quyết khiếu nại lần đầu

• Cơ quan có trách nhiệm tiếp nhận, thẩm tra và tổ chức đối thoại
• Thời hạn giải quyết: Trong 30 ngày, có thể kéo dài tối đa 45 ngày đối với vụ việc phức tạp

Kết quả: Ban hành quyết định giải quyết khiếu nại

Bước 3: Khiếu nại lần hai (nếu không đồng ý kết quả)

Người khiếu nại có thể:

• Gửi đơn khiếu nại lần hai lên cơ quan cấp trên trực tiếp
• Hoặc khởi kiện tại Tòa án hành chính

Thời hạn: Trong 30 ngày kể từ ngày nhận quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu

Xem thêm: luật sư tư vấn luật doanh nghiệp

Tố cáo hành vi vi phạm hành chính: Quy trình và lưu ý

Bước 1: Gửi đơn tố cáo

Người nhận đơn:

• Cơ quan, tổ chức có thẩm quyền quản lý người bị tố cáo

Nội dung tố cáo gồm:

• Tên, địa chỉ người tố cáo
• Thông tin người bị tố cáo
• Hành vi vi phạm, thời gian, địa điểm, tài liệu chứng minh (nếu có)

Bước 2: Thẩm tra, xác minh nội dung tố cáo

• Cơ quan tiếp nhận thẩm tra tính hợp pháp của nội dung tố cáo
• Có quyền triệu tập người liên quan, thu thập chứng cứ

Bước 3: Kết luận nội dung tố cáo

• Ban hành kết luận bằng văn bản
• Nếu có vi phạm: xử lý kỷ luật, hành chính hoặc hình sự (nếu đủ điều kiện)
• Trả lời người tố cáo kết quả xử lý (trừ tố cáo ẩn danh hoặc vi phạm điều kiện)

Hình thức và cách nộp đơn khiếu nại, tố cáo

Các hình thức hợp pháp:

• Nộp trực tiếp tại cơ quan có thẩm quyền
• Gửi qua đường bưu điện
• Gửi qua cổng dịch vụ công trực tuyến

Lưu ý:
Đơn nặc danh, không rõ tên và địa chỉ sẽ không được giải quyết (trừ một số trường hợp đặc biệt khi có chứng cứ rõ ràng và xác minh được nội dung đúng sự thật).

Thời hiệu khiếu nại, tố cáo

Khiếu nại:

• Thời hiệu: 90 ngày kể từ ngày nhận quyết định hành chính

Tố cáo:

• Không giới hạn thời hiệu nếu hành vi đang tiếp tục diễn ra
• Tuy nhiên, các hành vi đã quá 5 năm, không còn hậu quả pháp lý có thể không được tiếp nhận xử lý

Bảo vệ người tố cáo, khiếu nại

Theo Luật Tố cáo 2018 và Luật Khiếu nại 2011:

• Người tố cáo được bảo vệ bí mật thông tin cá nhân
• Không được trả thù, đe dọa người tố cáo hoặc khiếu nại
• Nếu bị xâm hại, người khiếu nại/tố cáo có quyền yêu cầu bảo vệ thông qua cơ quan Công an hoặc cơ quan chủ quản

Trách nhiệm của cơ quan nhà nước

• Không được gây phiền hà, kéo dài việc giải quyết
• Phải tiếp nhận và xử lý kịp thời đơn khiếu nại, tố cáo
• Bị xử lý nếu cố tình bao che, làm sai lệch kết quả điều tra

Xử phạt hành vi khiếu nại, tố cáo sai sự thật

Theo Nghị định 124/2021/NĐ-CP:

• Phạt tiền từ 2 – 15 triệu đồng nếu cố tình khiếu nại sai, tố cáo sai sự thật, xúc phạm danh dự người khác
• Truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng hoặc lặp lại nhiều lần

Xem thêm: văn phòng tư vấn luật hôn nhân gia đình

Kết luận

Việc hiểu rõ thủ tục khiếu nại, tố cáo hành chính theo luật mới sẽ giúp công dân và tổ chức bảo vệ quyền lợi hợp pháp một cách hiệu quả và đúng luật. Đồng thời, cũng góp phần xây dựng nền hành chính minh bạch, công bằng. Nếu có khó khăn, bạn nên tìm đến luật sư hoặc trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước để được hướng dẫn cụ thể.